hikayesı

Giriş

Perge, günümüz Türkiye'sinde Antalya'da bulunan antik bir şehir olup, bölgedeki en önemli arkeolojik alanlardan biridir. Tarihi, binlerce yıl öncesine uzanır ve binlerce yıldır medeniyetlerin kesişme noktası olan Anadolu’nun kültürel ve siyasi değişimlerini yansıtır. Tunç Çağı'ndaki yerleşimlerden Roma dönemindeki zirvesine kadar Perge, Roma yönetimi altındaki antik Anadolu’nun günlük yaşamı, mimarisi ve sosyal yapıları hakkında değerli bilgiler sunar.

Perge’nin Kökenleri

Perge'nin tarihi, Anadolu'nun çeşitli kültür ve halkların eridiği bir pota olduğu Hititler dönemine, yani yaklaşık MÖ 1500 yılına kadar uzanır. Akdeniz kıyısından birkaç kilometre içerde, Pamfilya'nın verimli ovalarında yer alan Perge, antik dünyanın diğer bölgeleriyle ticaret ve iletişimi kolaylaştıran, denize doğal bir yol sağlayan Cestrus Nehri (bugünkü Aksu Nehri) üzerinde stratejik bir konumdaydı.

"Perge" isminin, yerel bir Anadolu dilinden türediği ve yerli kökenlerini yansıttığı düşünülmektedir. Şehir, diğer önemli şehirler olan Aspendos ve Side gibi yerlerin bulunduğu Pamfilya bölgesinde önemli bir merkez haline geldi. Zamanla, Perge, özellikle Büyük İskender'in MÖ 4. yüzyıldaki fetihlerinden sonra bölgeye Helenistik kültürün gelmesiyle Yunan kolonizasyonunun ardışık dalgalarından etkilenmiştir.

Roma Yönetimi Altında Perge

Perge’nin tarihindeki en parlak dönem, özellikle MÖ 1. yüzyıldan MS 3. yüzyıla kadar olan Roma İmparatorluğu döneminde yaşandı. Anadolu, Roma İmparatorluğu'na dahil edildikten sonra, Perge, Pamfilya eyaletinde anahtar bir şehir olarak gelişti. Şehir, Anadolu’nun iç kesimlerini kıyıya bağlayan önemli bir Roma yolu olan Via Sebaste üzerinde yer almasıyla stratejik önemiyle tanınmıştı.

Roma döneminde Perge, şehrin zenginliğini ve önemini yansıtan anıtsal mimari yapılarla süslendi. Şehir, yaklaşık 15.000 izleyici kapasitesine sahip büyük bir tiyatro, bir stadyum, hamamlar, bir agora (pazar yeri) ve Roma dünyasının en etkileyici sütunlu caddelerinden birine sahipti. Bu yapılar, sadece işlevsel değil, aynı zamanda Roma gücünün ve şehrin geniş Roma İmparatorluğu’na entegrasyonunun simgeleri olarak da hizmet ediyordu.

Roma Döneminde Perge’de Günlük Yaşam

Roma döneminde Perge’de yaşam, Anadolu’daki zengin bir şehre özgüydü. Şehrin sakinleri, Roma şehir hayatının olanaklarından, sosyal aktivite merkezleri olan halka açık hamamlardan yararlanıyordu. Perge’deki iyi korunmuş Güney Hamamları gibi bu hamamlar, sadece yıkanma yeri değil, aynı zamanda spor yapma, dinlenme ve sosyalleşme yeriydi. Hamamlar, şehrin zenginliğini yansıtan mozaikler ve mermerlerle süslenmişti.

Agora, Perge’deki günlük yaşamın kalbiydi; tüccarlar ve satıcılar bölgenin dört bir yanından gelerek mallarını satmak için burada toplanıyordu. Bu pazar yeri, tahıllar, zeytinler, şarap, tekstil ürünleri ve seramikler gibi çeşitli ürünlerin sunulduğu yoğun bir faaliyet merkeziydi. Perge’den geçen ticaret yolları, sadece malları değil, aynı zamanda Roma İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinden ve ötesinden gelen kültürel etkileri de beraberinde getiriyordu.

Din, Perge sakinlerinin günlük yaşamında önemli bir rol oynuyordu. Şehir, Yunan-Roma panteonunun tanrılarına adanmış birkaç tapınağa ev sahipliği yapıyordu. Perge’deki en önemli dini alanlardan biri olan Artemis Tapınağı özellikle kutsal kabul ediliyordu. Roma mitolojisinde Diana olarak bilinen Artemis, avın tanrıçası ve şehrin koruyucusuydu. Dini festivaller ve törenler, tanrılara sunulan alaylar, kurbanlar ve adaklarla sıkça görülürdü.

Sosyal Yapı ve Kültür

Perge’nin toplumu, diğer Roma şehirlerinde olduğu gibi hiyerarşikti. Şehir, yerel bir konsey (boule) ve genellikle zengin elitlerden seçilen magistralar tarafından yönetiliyordu. Bu elitler, kamu binalarının ve festivallerin finansmanından sorumlu olup, şehrin yönetiminde hayati bir rol oynuyordu. Roma vatandaşlığı çok değerliydi ve şehrin önde gelen ailelerinin birçoğu bu statüye sahipti, bu da onlara çeşitli yasal ve sosyal ayrıcalıklar kazandırıyordu.

Eğitim, özellikle elitler arasında Perge’de çok değerliydi. Zengin ailelerin erkek çocukları, genellikle Yunan öğretmenlerin rehberliğinde, retorik, felsefe ve edebiyat gibi konularda eğitim alıyordu. Yunan kültürünün etkisi, Roma yönetimi altında bile Perge’de ve genel olarak Anadolu’da güçlü bir şekilde devam ediyordu.

Sanat, Perge’de gelişti ve şehirde bulunan birçok heykel ve rölyef bunu kanıtlıyor. Şehrin tiyatrosu, hem Yunan trajedilerinin hem de Roma komedilerinin sahnelendiği bir yer olmuş olabilir, bu da Roma Anadolu’sundaki yaşamı karakterize eden kültürlerin karışımını yansıtıyordu. Müzik, şiir ve dans da Perge sakinlerinin kültürel yaşamının ayrılmaz bir parçasıydı.

Düşüş ve Miras

Perge, MS 3. yüzyılda, Roma İmparatorluğu’ndaki artan istikrarsızlıkla işaretlenen bir dönemde düşüşe geçti. Şehir, Gotik kabilelerin baskınlarına maruz kaldı ve ticaret yolları değiştikçe ve Anadolu’nun siyasi yapısı değiştikçe önemi giderek azaldı. Bununla birlikte, Perge, Bizans dönemi boyunca yerleşim görmeye devam etti ve Hristiyan cemaati önem kazandı. Şehir, bir piskoposluk merkezi haline geldi ve birkaç kilise inşa edildi; bu, şehrin dini yaşamında paganizmden Hristiyanlığa geçişi işaret ediyordu.

Orta Çağ’ın başlarında, Perge büyük ölçüde terkedilmişti ve kalıntıları zamanla yavaş yavaş toprağa gömüldü. Bölge, 19. yüzyılda Avrupalı gezginler tarafından yeniden keşfedildi ve 20. yüzyılda sistematik kazılar başladı. Bugün Perge, Antalya, Türkiye’deki başlıca arkeolojik alanlardan biri olup, ziyaretçilere Anadolu’nun zengin tarihi hakkında bir pencere sunmaktadır.

​

Perge, binlerce yıldır Doğu ile Batı arasında bir köprü olan Anadolu’nun karmaşık ve katmanlı tarihinin bir kanıtıdır. Modern Türkiye’nin bir parçası olarak Perge’nin kalıntıları, bize Roma İmparatorluğu’nun zirvesinde burada yaşayan insanların günlük yaşamlarını, inançlarını ve kültürel başarılarını anlamamızı sağlayarak geçmişle olan bağlantımızı sunmaktadır. Perge’nin kalıntıları, şehrin eski görkemine ve Anadolu ile daha geniş Akdeniz dünyasındaki kalıcı mirasına bir hatırlatıcı olarak durmaktadır.